تاکنون طی چهار سال اخیر ۲۶ دوره آموزشی برای نیروهای حافظ صلح جهت پیش‌گیری از خشونت جنسی و خشونت مبتنی بر جنسیت برگزارشده، اما دوره اخیر اولین دوره اختصاصی برای زنان است. از این دوره انتظار می‌رود که به‌منزله الگویی برای آموزش نیروهای حافظ صلح در راستای مقابله با خشونت علیه زنان و دختران در مخاصمات مسلحانه مورد توجه قرار گیرد.

 

به گزارش مهرخانه، با توجه به فرارسیدن روز بین‌المللی نیروهای حافظ صلح ملل‌متحد، و اهمیت نقش زنان در راستای مقابله با خشونت به‌ویژه خشونت مبتنی بر جنسیت در مخاصمات مسلحانه، یک دوره آموزشی (۱) در کشور هند برگزار شد. این دوره آموزشی دوهفته‌ای با همکاری نهاد زنان ملل‌متحد و مرکز حفظ صلح ملل‌متحد در هند (۲)، با هدف آماده‌سازی نظامیان زن در مأموریت‌های حفظ صلح برای مقابله با خشونت جنسی و خشونت مبتنی بر جنسیت اجرا شد.

 

دوره‌های آموزشی قبلی با موضوعات مشابه با حضور نظامیان زن و مرد برگزار می‌شد، اما این دوره صرفاً برای آموزش۳۲ نظامی زن از ۲۴ کشور جهان بوده و یکی از موضوعات مطرح در آن، کمبود جدی پرسنل نظامی زن در نیروهای حفظ صلح ملل‌متحد بود.

 

طبق اظهارات صورت‌گرفته در این دوره، اکثر نیروهای نظامی و فرماندهان ارشد نظامی در جهان، مرد هستند و همین امر موجب می‌شود که زنان جوان برای ورود به این شغل دچار تردید شوند.

 

تاکنون طی چهار سال اخیر ۲۶ دوره آموزشی برای نیروهای حافظ صلح جهت پیش‌گیری از خشونت جنسی و خشونت مبتنی بر جنسیت برگزارشده، اما دوره اخیر اولین دوره اختصاصی برای زنان است. از این دوره انتظار می‌رود که به‌منزله الگویی برای آموزش نیروهای حافظ صلح در راستای مقابله با خشونت علیه زنان و دختران در مخاصمات مسلحانه باشد.

 

برخی از موضوعات مورد آموزش در این دوره عبارت‌اند از: فن‌های ارتباطی برای مواجهه با قربانیان، علایم هشداردهنده ارتکاب خشونت جنسی مرتبط با مخاصمه، جمع‌آوری اطلاعات برای تشخیص خطرات، تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها، اطلاعات ناظر بر حمایت از کودکان و عملیات حفظ صلح حساس به ملاحظات جنسیتی. برخی از علایم هشداردهنده در رابطه با ارتکاب خشونت جنسی یا خشونت مبتنی بر جنسیت در یک جامعه از منظر این دوره آموزشی عبارت است از: آمار بالای خشونت خانگی یا منع دختران نوجوان از رفتن به مدارس که می‌توانند بر وقوع ارتکاب جنسی در آینده دلالت داشته باشد.

 

حضور زنان در مأموریت‌های حفظ صلح در نتیجه گزارش‌های بالای ارتکاب خشونت جنسی در مخاصمات مسلحانه و یکی دیگر از موارد کلیدی مورد تأکید در این دوره آموزشی، پیش‌گیری و پاسخ به نقض‌های ارتکابی علیه حقوق زنان عنوان ‌شده است. 

 

نهاد زنان ملل‌متحد خواستار برگزاری دوره‌های آموزشی مشابه توسط مؤسسات حفظ صلح ملی و منطقه‌ای در سراسر جهان شده است. همچنین بعد از هند، دومین دوره آموزشی در سپتامبر ۲۰۱۵ در آفریقای جنوبی برگزار خواهد شد. ازجمله دیگر دستاوردهای این دوره آموزشی ترغیب بیشتر دولت‌ها برای به‌کارگیری تعداد بیشتر نیروی زن در میان نیروهای حفظ صلح عنوان‌شده است. (۳)

 

به گزارش مهرخانه، در رابطه با عملیات حفظ صلح سازمان ملل‌متحد در کشورهای مختلف جهان، طی دو دهه اخیر قدری تأمل لازم است تا بتوان ارزیابی دقیقی از عملکرد نیروهای حافظ صلح ارائه کرد. بااین‌وجود گزارشات منتشره از سوی برخی نهادهای بین‌المللی در این زمینه حاکی از مواردی از ارتکاب خشونت توسط نیروهای مزبور به‌ویژه در جوامع متأثر از هرج‌ومرج، ناامنی و بی‌نظمی ناشی از جنگ بوده است. 

 

درواقع در فرضی که نیروهای نظامی با موارد ارتکاب خشونت جنسی و خشونت مبتنی بر جنسیت توسط طرف‌های درگیر در مخاصمه مواجه هستند، و عده‌ای افراد خصوصاً زنان و دختران، قربانی چنین جنایاتی می‌شوند، آموزش نیروهای حافظ صلح در راستای حمایت حداکثری از قربانیان و پیش‌گیری از وقوع خشونت در آینده می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد، اما برای پیش‌گیری از ارتکاب خشونت توسط خود نیروهای حافظ صلح چه تدابیری باید اندیشید؟ 

 

نکته بسیار مهم در این رابطه توجه به وضعیت نابه‌سامان و آشفته کشورهایی است که عملیات حفظ صلح در آن انجام می‌گیرد که معمولاً با فقدان یا نقصان ساختارهای قضایی و پلیسی مواجه هستند و همین امر یعنی عدم کارآیی مکانیسم‌های نظارتی بیرونی، می‌تواند زمینه‌ساز بروز ارتکاب از سوی برخی نظامیان حافظ صلح در جوامعی باشد که هیچ علاقه و وابستگی تاریخی، نژادی، مذهبی، فرهنگی و … با افراد آن احساس نمی‌کنند و انتظار پاسخ‌گویی در چنین شرایطی نیز فرض بدیهی است. 

 

تلاش و اهتمام نهاد زنان ملل‌متحد برای جذب نیروهای نظامی زن برای شرکت در عملیات حفظ صلح، خود بر همین واقعیت دلالت دارد که علی‌رغم افزایش کمی چشم‌گیر برنامه‌های آموزشی نیروهای حافظ طی سال‌های اخیر (۲۶ دوره در ۴ سال)، برای مقابله با خشونت جنسی، هم‌چنان این معضل به‌طورجدی مطرح است و راهکار پیشنهادی، به‌کارگیری تعداد بیشتر نظامیان زن در عملیات حفظ صلح است، اما شاید به این روند نیز نتوان چندان خوش‌بین بود؛ چراکه تمایل پایین زنان برای کسب مشاغل و مناصب نظامی در همه کشورها اعم از توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه، امری پذیرفته‌شده است، مگر این‌که با جریان‌سازی‌های بین‌المللی خصوصاً از جانب نهاد زنان ملل‌متحد این آمار در آینده با تغییراتی روبه‌رو شود که البته در این صورت نیز ضرورت افزایش کمی و کیفی حضور نظامیان زن در عملیات حفظ صلح در سطح بین‌المللی از جنبه‌های مختلف قابل‌ تحلیل و نقد خواهد بود؛ چراکه خود می‌تواند زمینه‌ساز نقض برخی حقوق زنان به شمار آید. 

 

۱. the Special Female Military Officers’ Training Course

۲. the Centre for United Nations Peacekeeping (CUNPK) in India

۳. http://www.unwomen.org/en/news/stories/2015/5/female-peacekeepers-take-the-helm#sthash.on7Nmx1y.dpuf