نان، مشارکت و توسعه زهرا صدراعظم‌نوری توسعه چگونه شکل می‌گیرد و نقش مردم در آن چیست؟ توسعه فرآیندی همه‌جانبه و چندبعدی است و حاصل مشارکت همه بخش‌های جامعه است. در دهه ۹۰ رویکرد توسعه رویکردی چندوجهی با تمرکز به حوزه‌های سه‌گانه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است اما رویکرد هزاره سوم به توسعه، رویکردی شبکه‌ای و با تمرکز به وجوه چندگانه ارتباطی همه بخش‌هاست. به این معنا که در چرخه توسعه مردم بستر توسعه، عامل توسعه و حاصل توسعه می‌باشند. در کشورهای توسعه‌یافته بیش از ۶۰‌درصد ثروت روی منابع انسانی متمرکز شده و ۴۰‌درصد باقی بر منابع فیزیکی و سایر منابع لحاظ می‌شود. به عبارتی بیش از ۶۰‌درصد منابع از محل کشف ایده‌های انسانی ثروت تولید می‌باشد. برای اینکه بتوان مشارکت در توسعه را افزایش داد لازم است باور به توسعه را ترویج کرد و باور به توسعه نیازمند ابزار و اقداماتی است که همه آنها به پذیرش حقوق انسانی وابسته است، اقداماتی از جمله: – گسترش منابع دانشی و بینشی میان همه آحاد جامعه اعم از زن و مرد – ایجاد فرصت‌های قانونی برای مشارکت همگانی – ایجاد امکانات مدیریت مشارکتی – ایجاد فرصت‌های اشتغال برابر بنابراین همانطور که اشاره شد باور به توسعه منوط به پذیرش حقوق انسانی است. توسعه، تدبیری برای بهبود کیفیت زندگی محسوب می‌شود و بهبود کیفیت زندگی آثار توسعه است به‌گونه‌ای که بهبود کیفیت زندگی یعنی رفع محرومیت و محدودیت، ایجاد رفاه و امنیت. بنابراین منابع انسانی که شامل استعدادهای زنان و مردان، متخصصان، نخبگان و… است به‌عنوان عوامل توسعه در کنار سایر عوامل توسعه مطرح است. بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار، بیکاری زنان در ایران برابر با ۱۷۰‌درصد نرخ بیکاری مردان است. بیش از ۱۹‌میلیون‌نفر در ایران شاغل هستند که حدود ۴۵‌درصد آن در بخش خدمات و ۳۰‌درصد نیروی کار در بخش صنعت و ۲۵‌درصد در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند و نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده ۲۵‌درصد و مردان تحصیلکرده ۱۸‌درصد می‌باشد. بر اساس اطلاعات حاصل‌شده درخصوص وضعیت بازار کار کشور، کل جمعیت شاغل ۲۳/۳۸‌میلیون‌نفر است که نرخ مشارکت مردان ۶۹/۲۰درصد و نرخ مشارکت زنان ۱۶/۲درصد، نرخ بیکاری زنان ۹/۳‌درصد، نرخ بیکاری مردان ۸/۳‌درصد و سهم اشتغال زنان از کل جمعیت زنان ۱۸/۵‌درصد است، سهم جمعیت فعال زنان دارای تحصیلات عالی از کل جمعیت فعال زنان ۲۷/۶‌درصد و سهم جمعیت فعال مردان دارای تحصیلات عالی از کل جمعیت فعال مردان ۱۱/۱‌درصد، نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلات عالی۹/۳‌درصد و نرخ بیکاری مردان ۷/۹‌درصد است. بر این اساس سوالاتی می‌توان مطرح کرد که: – آیا زنان در توسعه نقش دارند؟ – آیا زنان مقوله‌ای حاشیه‌ای در توسعه هستند؟ – آیا مسیر توسعه بدون زنان طی می‌شود؟ – آیا زنان می‌توانند توسعه را تسهیل کنند؟ همچنین توسعه‌یافتگی زنان چه تاثیری بر روند توسعه کشور دارد؟ در بررسی‌های جهانی جهت ارزیابی توسعه‌یافتگی کشورها سه شاخص ثروت انسانی، فیزیکی و طبیعی به‌عنوان شاخص توسعه یا عدم‌توسعه‌یافتگی کشورها در نظر گرفته می‌شود که سهم ثروت‌های انسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر این اساس به‌رغم اینکه در کشور تعداد دانشجویان دختر از ۳۶‌درصد در سال ۷۶ به ۶۰‌درصد در سال ۸۴ و ۵۰‌درصد در سال ۹۰ رسیده، رشد پوشش تحصیلی دختران تا ۹۷‌درصد و توسعه باسوادی زنان ۸۱‌درصد است، افزایش شمار دانش‌آموختگان دانشگاهی جویای کار، افزایش فشار برای تغییر پندارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه و تلاش برای ورود در عرصه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را به دنبال داشته، افزایش تقاضا جهت تحصیل در سطوح عالی و افزایش تقاضا برای ورود به بازار کار از سوی آنان دو مطالبه جدی و عمده زنان در شرایط کنونی است، رشد چشمگیر مشارکت توده‌ای زنان در عرصه‌های مختلف سیاسی چون انتخابات یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی سیاسی کشور محسوب می‌شود اما مشارکت زنان نخبه در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها با رشد کندی همراه بوده است، به‌عنوان مثال بعد از گذشت سه دهه سهم نمایندگان زن مجلس که در دوره اول چهار نماینده و در دوره پنجم به ۱۴ نماینده رسید، امروز در دوره نهم تنها ۹ نماینده زن به مجلس راه یافتند. سهم زنان در مدیریت عالی کشور کمتر از دو‌درصد است بنابراین پایین‌بودن سهم زنان در سطوح عالی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی به خصوص در مدیریت‌های کلان از مسایل مهم و اساسی مدیریت کشور محسوب می‌شود. اگرچه در سطح جامعه پذیرش مشارکت زنان در قدرت و تصمیم‌گیری، پذیرش رو به رشدی است، ضرورت دارد دستگاه اجرایی کشور جهت پیشرفت و نهادینه‌سازی امر مشارکت زنان و تحقق عدالت جنسیتی استراتژی روشن و برنامه‌ای جامع داشته باشد و دستگاه‌های ملی به‌عنوان ابزاری برای این تضمین تقویت شوند و این مهم امری است که نباید از آن غفلت کرد. اگر بپذیریم که نظام جمهوری اسلامی ایران اصل را بر تحقق عدالت اجتماعی برای همه شهروندان بدون در نظرگرفتن جنسیت گذاشته است بدون شک تحقق عدالت جنسیتی به‌عنوان راهکار مهمی در تمام جنبه‌های زندگی، تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری،‌ سیاستگذاری، دسترسی به منابع و خدمات، گسترش قدرت انتخاب و برخورداری از منافع در جهت توسعه انسانی به صورت پایدار باید مد نظر متولیان امور قرار گیرد. افزایش مشارکت زنان در جامعه در ادامه توسعه دانایی‌محور است و برای تحقق اهداف ۲۰ساله نظام جمهوری اسلامی افزایش مشارکت نیروی کار زنان و بهره‌گیری از توانایی‌ها، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آنان یک ضرورت محسوب می‌شود. شرق ۲۰ مهر ۱۳۹۲