به گزارش مهرخانه، حضور پرشور زنان در فضای خفقان‌آور، پیشاپیش تظاهرکنندگان، شرکت خانوادگی مردم در نهضت و پس از آن در جنگ تحمیلی و مقاومت، و هم‌یاری مثال‌زدنی همسران، مادران و خواهران رزمندگان، آمیزه‌ای از صبر، گذشت، تولی و تبری را به رخ همگان کشید؛ ازاین‌رو در فرآیند انقلاب این پرسش به درستی مطرح شد که زنان ایرانی که براساس شاخص‌های جهانی توسعه سیاسی، پرونده درخشانی نداشتند، خانه‌نشین و فاقد تجربه متداول سیاسی در احزاب و نهادها بودند و حتی میزان افراد تحصیل‌کرده، مدیران و صاحبان مناصب در میان آنان با استانداردهای موجود در بسیاری کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه هم‌خوانی وجود نداشت، پس چگونه توانستند یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر برای اقتدار جامعه اسلامی شوند؟

بازخوانی پیام‌های اساسی انقلاب اسلامی الگویی از مشارکت سیاسی زنانه و خانواده‌گرا بر اساس فطرت، هماهنگ با کارکردهای خانواده، بهره‌مند از عناصر زنانه و با نقاط تمرکز و جهت‌گیری‌هایی متفاوت با آن‌چه در جهان مادی مطرح است، به جهان ارایه خواهد داد. ازآن‌جایی‌که در طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، برای کشف رموز موفقیت زنان و ارایه الگویی برای سازماندهی این ظرفیت، حرکت خاصی انجام نگرفته است، موفقیت حضور زنان در قالب شاخص‌های مدرن مانند حضور در احزاب و مناصب سیاسی بروز پیدا کرده است.

سیاست را تدبیر امور مملکت و اصلاح امور مردم معنا کرده‌‌اند. علم سیاست نیز علم اداره کشور است. متفکران برجسته‌ای مانند ماکس وبر و برتراند راسل معتقدند «قدرت» مفهوم اساسی سیاست است و علم سیاست را مطالعه چگونگی شکل‌گرفتن قدرت و سهیم‌شدن در آن دانسته‌اند. توجه به این نکته بیان‌گر آن است که نیروهای کنتر‌¬کننده شکل و رفتار دولت، همچون نیروهایی هستند که در دیگر گروه‌های سازمان‌یافته، مانند خانواده و اتحادیه کارگری عمل می‌کنند.

رواج مفهوم مشارکت سیاسی political participation پس از فروپاشی حاکمیت نظام کلیسایی و تولد نظریه قرارداد اجتماعی و تأکید متفکران عصر روشنگری بر دخالت مردم در تعیین سرنوشت خود، به ادبیات سیاسی راه یافت.

اما عمل سیاسی در پارادایم اسلامی، مؤلفه‌هایی مهم و تفاوت‌هایی عمده به لحاظ انگیزه، هدف، روش، ملازمات و شاخص‌ها دارد که بی‌تفاوتی به آن‌ها، منشأ سوءبرداشت‌های بسیار و جهت‌گیری‌هایی غلط خواهد بود. مشارکت سیاسی با قید اسلامی را شرکت مسئولانه، آگاهانه، هماهنگ و حتی‌الامکان فردی یا گروهی با هدف اصلاح و اقتدار حکومت اسلامی است. درحالی‌که مشارکت سیاسی در ادبیات توسعه، طبق تعریف لئونارد بیندر، تغییر هویت از هویت دینی به هویت ملی و تغییر مشروعیت از منبعی متعالی به منبعی غیرمتعالی است. براین اساس هرگونه عمل سیاسی که فاقد انگیزه مسئولانه در قبال خداوند و جامعه باشد؛

همراه با اطاعت از ولی مسلمین نباشد؛

شاخص‌های تولی و بری در آن مشخص نباشد؛

در جهت اقتدار جامعه اسلامی نباشد؛

تنها بر توسعه مادی تأکید داشته باشد؛

و در جهت تعالی انسان‌ها و شرکت آزادانه آن‌ها در امورشان نباشد، مشارکت سیاسی نخواهد بود.

مشارکت سیاسی زنان، دلیل‌ها و نمودهای تاریخی
مشارکت سیاسی زنان مطابق آیه ۷۱ سوره توبه که امر به معروف و نهی از منکر را از صفات زنان مؤمن می‌شمارد و آیه ۳۶ از سوره احزاب که زنان مؤمن را همچون مردان، به هماهنگی با رسول خدا در امور حکومتی و اجتماعی موظف می‌داند، قابل اثبات است.

مصادیقی از عمل سیاسی زنان به طور خاص، مورد تأیید خداوند و رسول او قرار گرفته است؛ از آن جمله بیعت با زنان است که اگرچه به‌عنوان یک تکلیف سیاسی بر زنان واجب نیست، اما قرآن بر آن مهر تأیید زده است و در این سیاسی‌ترین مفاهیم مشارکت با مطرح‌کردن مسایل اعتقادی، اخلاقی و خانوادگی، درهم‌‌تنیدگی حوزه اخلاق و سیاست را بیان کرده است.

وجه زنانه و خانوادگی مشارکت سیاسی
فعالیت و مشارکت سیاسی از منظر اسلام، امری انسانی است و زنان می بایست حق یا مسئولیت‌ سیاسی خود را ادا کنند. عمل سیاسی زنان به‌صورت مستقل و در خانواده، با توجه به نقش آن‌ها در خانواده بسیار مورد توجه است.

خانواده با ظرفیت بازتولید و تقویت اعتقادات، ارزش‌ها، رفتارها و آداب، زمینه‌ساز حضور مؤثر و هدف‌مند افراد در عرصه‌‌های سیاسی است. خانواده بستر شکل‌گیری درک صحیح از سلسله‌مراتب اجتماعی و سیاسی و رعایت آن، مسئولیت‌پذیری و گذشت، شجاعت در اندیشه، سعه صدر و ظرفیت‌ پذیرش حق است؛ ازاین‌رو می‌توان اذعان کرد که ثبات و شکوفایی حکومت‌ها در گرو خانواده‌های توانمند است.

خانواده سالم با رعایت سلسله مراتب مدیریتی (سرپرستی) و پذیرش الگوی تفکیک نقش‌ها، ولایت‌پذیری اجتماعی و سیاسی را بازتولید می‌نماید. همچنین با تأکید بر حفظ و رعایت مرزها در مواردی چون رعایت مرز میان والدین و فرزندان، حریم میان دختر و پسر، مرز میان خانواده و ارحام، مرز میان اندرون و بیرون که در گفتارها و رفتارها تجلی می‌یابد، اعضا را برای رفتار و گفتار سیاسی جامعه‌پذیر ساخته و زمینه‌های آسیب‌زایی رفتارهای سیاسی را به میزان زیادی برطرف می‌‌کند.

بازتولید آن‌چه برای مشارکت سیاسی سالم و مطابق با دیدگاه اسلامی لازم است، از طریق فرآیند اجتماعی‌شدن صورت می‌گیرد. جامعه‌پذیری فرآیند آرام و ناآگاهانه درونی‌کردن ارزش‌های جامعه توسط اعضای آن است. جامعه‌پذیری سیاسی از طریق آموزش سیاسی، رسمی یا غیررسمی، دلخواه یا بدون برنامه است و در آن مردم نه از راه مشارکت سیاسی فعال، پیش از پرداختن به فعالیت سیاسی آشکار، ارزش‌ها و ویژگی‌های سیاسی را به‌دست می‌آورند.

بنابر آن‌چه گفته شد، مهم‌ترین عرصه‌های کارکرد سیاسی زنان را می‌توان شرکت فعال در فرآیند جامعه‌پذیرکردن سیاسی فرزندان برشمرد. عاطفه و انعطاف‌پذیری، روحیات محافظه‌کارانه، تعلق عاطفی زن به فرزندان و همزیستی درازمدت با آن‌ها که با تأثیرگذاری فرهنگی تناسب دارد، مسئولیت‌ ویژه زنان در خانواده است، که البته و متأسفانه به این سهم زنان در جامعه‌پذیری سیاسی چندان توجه نمی‌شود.

چنین ظرفیت و موقعیتی برای زنان در اجتماعی‌کردن سیاسی اعضای خانواده در عمل سیاسی زنان نیز مؤثر است. نمونه‌های موجود در تاریخ اسلام و در جریان انقلاب و جنگ تحمیلی نشان‌گر تشویق و تجهیز مردان توسط زنان برای شرکت در عرصه های سیاسی بوده است. نمونه‌هایی مانند همسر زهیر بن قین در ماجرای کربلا و مادران شهدای جنگ تحمیلی از این جمله‌اند. این جنبه از فعالیت زنان به جهت غلبه نگاه مردانه بر تاریخ‌نگاری‌ها و تحلیل‌ها، مغفول مانده است.

مرزبندی‌های رایج حوزه خصوصی و عمومی، خانه و جامعه، از جمله آفاتی است که طرفداران مشارکت زنان به توسل به آن، خواستار رفع این مرزها و فراهم‌آوردن زمینه مشارکت آنان است. بیشترین تأثیر مخرب این مرزها، تفکیک و بی‌ارتباط دانستن این دو حوزه است که تضعیف کارکرد هر دو حوزه را در پی داشته است. با وجود این سوءفهم، معیار ارزیابی مشارکت زنان شاخص‌های مدرن شده‌اند که باعث بدفهمی تحلیل شرایط سیاسی و نقش سیاسی زنان در جامعه اسلامی می‌شود.