با حضور عطا‍‍‍ءالله مهاجرانی، مسعود بهنود و جمیله کدیور، یادبود احمد بورقانی در کانون توحید لندن برگزار شد.
کانون توحید لندن در بعدازظهر آخرین شنبه از سال ۱۳۸۶ میزبان مراسم چهلمین روز درگذشت نابهنگام احمد بورقانی، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد در دولت خاتمی و عضو هی‍أت رئیسه مجلس ششم، بود. این مراسم با عنوان "و قلم را هرگز …" به همت دانشجویان و با حضور کم‌نظیر ایرانیان مقیم لندن و چهره‌های برجسته فکری، سیاسی و فرهنگی برگزار گردید.

همه آمده بودند تا این بار حکایت روزهای تلخ و شیرین احمد بورقانی را از زبان سه تن از دوستان نزدیک و همکاران او بشنوند. برنامه با تلاوت سوره الرحمن و سپس قرائت زندگی نامه احمد بورقانی به قلم فرزندش سهام‌الدین بورقانی آغاز شد و با پخش نماهنگی به یاد احمد بورقانی و سخنرانی جمیله کدیور، مسعود بهنود و عطا‍‍‍ءالله مهاجرانی ادامه یافت.

جمیله کدیور، نماینده مجلس ششم و عضو هیآت علمی دانشگاه الزهرا، شخصیت وعملکرد احمد بورقانی را از چهار منظر بررسی نمود. وی در بخش نخست و در بررسی جایگاه شخصیتی احمد بورقانی، شوخ طبعی، سعه صدر، یک‌رنگی، ساده‌زیستی، صراحت لهجه، فروتنی و سخاوت را از ویژگی‌های برجسته شخصیتی وی دانست.

این نامزد رد صلاحیت‌شده مجلس هشتم در ادامه سخنانش از نقش اثرگذار احمد بورقانی در حیطه مطبوعات در عصر اصلاحات گفت و از او به عنوان پایه‌گذار نهادهای مدنی نظیر انجمن صنفی مستقل روزنامه‌نگاران و داوری مستقل جشنواره مطبوعات یاد کرد. کدیور که از سال ۷۹ تا ۸۳ در کنار بورقانی به عنوان نماینده مردم تهران در مجلس ششم فعالیت داشت، در بخش سوم سخنانش از حضور فعال و موثر احمد بورقانی در مجلس ششم و تحصن نمایندگان سخن گفت و از تنظیم اصلاحیه قانون مطبوعات به عنوان برگ زرین پرونده فعالیت سیاسی وی در مجلس یاد کرد؛ طرحی که اگرچه در ۱۶ مرداد ماه ۷۹ با حکم حکومتی عملا از دستور کار مجلس حذف شد، اما از اهمیت کار احمد بورقانی نکاست.

سخنان مسعود بهنود، بیشتر از جنس خاطره و نقد بود. محمدرضا جلائی‌پور – مجری برنامه – در ابتدای برنامه از قیصر امین‌پور،‌ سید جعفر شهیدی، اکبر رادی، مهران قاسمی، آیت‌الله محمدرضا توسلی و احمد بورقانی به عنوان انسان‌های بزرگ و شریفی که در ماه‌های اخیر درگذشته‌اند یاد کرده بود. مسعود بهنود، در ابتدا نام مریم فیروز را بر این فهرست افزود و یاد او را گرامی‌داشت. این روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی،‌ صحبت‌های خود را با خاطرات اولین روزهای دوستی‌اش با بورقانی که بر سر کلاس مقاله‌نویسی شکل گرفت آغاز کرد و با ذکر خاطراتی در وصف شوخ طبعی او سخنانش را ادامه داد. بهنود طنز و شوخ طبعی احمد بورقانی را درست مثل گریه‌های کودکانه و معصومانهاش برخاسته از دل صاف و پاک و تیزهوشی او خواند و بیان بی‌پروای بورقانی را از ویژگی‌های منحصر به فردش دانست. فضای سنگین و غمگین حاکم بر سالن با خنده درآمیخت وقتی بهنود از خاطره روزهای تلخ ترور حجاریان و شوخ‌طبعی بورقانی سخن گفت؛ زمانی که او در فضای سنگین بیمارستان به بورقانی به خاطر شباهتش به حجاریان پیشنهاد بازی در فیلم زندگی حجاریان را داده بود و بورقانی مشروط بر اینکه بهنود هم به جای سعید عسگر ایفای نقش کند آن را پذیرفته بود!

بهنود در ادامه از چهار دوره آزادی موقت در تاریخ صدسال اخیر ایران سخن گفت و دوره اصلاحات را به عنوان چهارمین دوره آزادی مطبوعات معرفی کرد. او سال‌های پس از استبداد صغیر – ۱۲۸۸ تا ۱۳۰۰ – را دوره اول، سال ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را دوران دوم و دوران ۵-۶ ماه قبل از انقلاب تا سال ۶۰ را به عنوان دوره سوم معرفی کرد که در همه آنها آزادی مطبوعات موقتاً محقق شد. به گفته بهنود هریک از این دوران‌های چهارگانه قهرمانان و قربانیانی داشتند که هر دوره را با آن‌ها می‌توان شناخت و معرفی کرد. بهنود دوران ۱۳ ساله شهریور ۱۳۲۰ تا کودتای مرداد ۳۲ را به عنوان دوره‌ای که بیشترین قربانی را داشت دانست و از ترور حجاریان و قلع و قمع معروف روزنامه‌ها و حدود ۱۵۰روزنامه‌نگار زندانی در دوره اصلاحات به عنوان قربانیان دوره چهارم یادکرد. وی افزود که احمد بورقانی را از مهمترین قهرمانان و قربانیان این دوره می‌داند.

به اعتقاد بهنود روزنامه‌نگاران و آزادی‌خواهان ایران در هیچ‌یک از این چهار دوره از عوارض تندروی‌های دوره‌های پیشین درس نگرفتند و پس از سالهای کوتاه آزادی مطبوعات، با زمستان سرد و طولانی محدودیت‌ها مواجه شدند. وی در پایان گفت که بزرگترین خطری که جامعه مطبوعات را تهدید می‌کند، دستی است که جامعه هیجان‌زده ‏برای روزنامه‌نگار می‌زند و تأکید کرد که روزنامه‌نگاری اصلاحات نیز از این آفت مصون نماند.

عطاءالله مهاجرانی سومین و آخرین سخنران برنامه کانون توحید بود. وی با نقل این جمله از کتاب برادران کارامازوف داستایوفسکی که "گاه یک خاطره خوب می‌تواند به زندگی معنا بدهد"، جریان اصلاحات را خاطره‌ای ملی خواند که به زندگی ملت ایران معنا بخشید.

مهاجرانی که وزارت فرهنگ و ارشاد را در بخشی از دوران ریاست جمهوری خاتمی عهده‌دار بود از چند و چون انتخاب احمد بورقانی به عنوان معاون مطبوعاتی خود سخن گفت و افزود علی‌رغم اصرار دوستان اصلاح‌طلب مبنی بر انتخاب گزینه‌های دیگر برای معاونت مطبوعات، شخصا از احمد بورقانی به جهت تبحر و مهارتی که داشت برای پذیرش این پست دعوت کردم. وی تاکید کرد که در وزارت ارشاد از هیچ‌یک از نیروهای حزبی کارگزاران استفاده نکرده‌ و در تمام معاونت‌ها از شخصیت‌هایی دعوت به همراهی کرده‌است که در حوزه مربوطه متخصص و خبره بوده‌اند. احمد بورقانی هم به باور مهاجرانی شایسته‌ترین گزینه برای مدیریت توسعه‌ فرهنگی در حوزه‌ مطبوعات بوده‌است. وی در ادامه از تماس آقای حجازی از دفتر مقام رهبری مبنی بر ضرورت برکناری هرچه سریع‌تر احمد بورقانی دو ماه پس از انتخاب وی به این سمت اشاره کرد. این جریان البته به گفته مهاجرانی در حقیقت به دنبال برکناری طلبه‌ای از ریاست یک گروه که توسط احمد بورقانی شکل گرفته بود رخ داد که پس از ملاقات مهاجرانی با مقام رهبری جهت پیگیری موضوع فیصله یافت اما از فشارهای بعدی کاسته نشد.

مهاجرانی راه رسیدن به آزادی را به جاده هزار پیچ چالوس تشبیه کرد که برای به سلامت گذشتن از آن باید بسی محتاط و باتدبیر بود و سرعت مجاز را رعایت کرد. وی در ادامه از اختلاف نظری خود با پاره‌ای از دوستانش از جمله سعید حجاریان، مصطفی تاجزاده و احمد بورقانی بر سر پروسه یا پروژه بودن اصلاحات صحبت کرد. مهاجرانی گفت: بورقانی به آزادی به عنوان یک فرصت می‌نگریست که باید نهایت استفاده را از آن برد، اما از نظر من آزادی نه یک پروژه که یک پروسه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بود که باید برای آن در بلندمدت استراتژی و روش و سازماندهی می‌داشتیم.

مهاجرانی در پایان سخنانش با ذکر پاره‌ای از فضائل اخلاقی احمد بورقانی،‌ از او و جریان اصلاحات به عنوان یک خاطره درخشان نزد ملت ایران یاد کرد.
حضور چهره‌هایی چون عنایت اتحاد،‌ فرخ نگه‌دار، مجید تفرشی،‌ مجتبی صدریا، محمد راسخ، احمد سام، محمدرضا زهدی و بسیاری از دانشجویان ایرانی در میان جمعیت به بخش پرسش و پاسخ جذابیت بیشتری بخشید. مسعود بهنود در پاسخ به سوال فرخ نگهدار در رابطه با علت عدم خفقان و یاس و ترس سیاسی پس از دوم خرداد بر خلاف دوره‌های قبل، آزادی را امری پیوسته تعریف کرد که امکان انقطاع کامل آن هیچ‌گاه وجود ندارد و تنها میزان آن کم و زیاد شده است. بهنود در ادامه با تایید سخنان فرخ نگهدار مبنی بر عدم حاکم شدن یاس و ترس پس از دوران اصلاحات، تاثیر گفتمان اصلاح‌طلبی بر زبان حکومت و دولتمردان را مثبت ارزیابی کرد و این تغییرات مثبت را از برکات اصلاحات دانست.

جمیله کدیور در پاسخ به یکی از سوالات، خود ایرانیان و فرهنگ استبدادزده حاکم بر ذهن آنان را مهم‌ترین سد توسعه در ایران خواند. بهنود نیز در پاسخ به همین سوال فهم ایرانیان و حتی اندیشمندان ایرانی از آزادی، قانون و آزادی را "فهمی شیک" و منقطع از واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی قلمداد کرد. او به عنوان مثال از یکی از اظهارات اخیر اکبر گنجی ابراز شگفتی کرد که گفته بود با آمدن دموکراسی مساله هسته‌ای ایران هم حل خواهد شد. بهنود عدم تعادل و افراط و تفریط را از آفات مطبوعات دوم خرداد خواند. وقتی بهنود به نقل از ماشاءالله شمس الواعظین، ایرانیان را در استبداد، صبور و در آزادی، عجول توصیف کرد، عطاءالله مهاجرانی خود شمس الواعظین را هم مصداق حرفش خواند و در میان خنده حضار ادامه داد: اگر اندیشه درست تولید و طرح شود موانع کمتری در برابرش قرار می‌گیرد. نباید تولید اندیشه را با موضع‌گیری سیاسی اشتباه گرفت.

مهاجرانی در پاسخ به سوال یکی از مخاطبان مبنی بر افق فعالیت‌های سیاسی‌اش در آینده، تآکید کرد که ۲۵ سال اول عمر را به آموختن و ۲۵ سال دوم را به سیاست پرداخته و مصمم است که مابقی عمر را تنها صرف ادبیات و پژوهش کند. وی که با وجود درخواست یکی از حضار در واکنش به مصاحبه اخیر علیرضا حقیقی سخنی نگفته بود،‌ در پاسخ به پرسشی دیگر گفت: من هیچ گاه با استعفای احمد بورقانی موافق نبودم و بحث مدیریت چریکی هم ابتدا توسط خود احمد مطرح شد. مرحوم بورقانی در جلسه تودیعش گفت که قبل از پذیرفتن پست معاونت مطبوعات، خود به کوتاهی عمر فعالیتش واقف بوده، درست مثل چریکی که می‌داند عمر مبارزاتی‌اش کوتاه است. مهاجرانی گفت که با نگاه چریکی به فعالیت در عرصه فرهنگ مخالف بوده و بورقانی از این مخالفتش کاملا آگاهی داشت. وی در ادامه افزود که اگر امثال احمد بورقانی ۸ سال مداوم به مدیریت توسعه فرهنگی و سیاسی می‌پرداختند،‌ اصلاحات اکنون کمتر از ضعف نهادی رنج می‌برد.

سوگ‌یاد احمد بورقانی در کانون توحید لندن در حالی به پایان رسید که دوستداران احمد بورقانی پس از سه ساعت درآمیخته با اشک و خنده، مدتی را به گپ و گفت غیررسمی با سخنرانان برنامه گذراندند؛ در سالنی که بر دیوار سفید و بلند آن تصویر خنده معصومانه و نگاه آرام احمد بورقانی نقش بسته بود.